Symptoms
- Intrusive Thoughts and memories: Hun kal tawh a thil tawn (experience) te, a thar ang mai a nat thar leh ṭhin te, ngaihtuah chhuah changa chi-âi thutna te leh rilru ngaihtuahna mumal hmang ṭha theilo khawpa nitin nun hman a tihbuai ṭhinna.
- Flashbacks: Tun hun hman lai mekah eng emaw thin tiṭhawng dawt thil tawn/hmachhawn changa, hun kal tawha kan thil tawn hrehawm/rapthlak tak a kha lo inher chhuak leh ta thut ang maia hriatna leh chi-âi chiamna.
- Avoidance: PTSD neite chu a tlangpuiin hmun tlawh hreh bik, mi hmuh hreh bik leh engemaw thil (activities) tih hreh bik an nei thin a, a chhan leh vang ber chu, khang thilte khan an hun kal tawh hrehawm takte a hriatchhuah tir ṭhin vang a ni. Heng tih ‘hreh bik’ zingah hian titi thu hla (related topic discussion) te pawh a tel a ni.
- Negative Changes in Thinking and Mood: A tlangpuiin heng mite hian mahni emaw midangte emaw diklo/herh tlat (negative) anga ngaihna an nei thin a, mahni diklo intih ngawih ngawihna te leh zah ruk ngawih ngawihna an nei nasa hle bawk. Hei hian rilru ngaihtuahna inlumlet (mood swings) a hring chhuak nasa hle ṭhin a ni.
- Hyperarousal: PTSD nasa tak nei leh nasa lem lo te pawh hi a tlangpuiin ho te teah phut zawk zawk an awlsam hle a, ninawm an ti hmain, thil reng reng harsa an ti hma bik a, entirna: mutthilh, ei in te. Hengte hian nasa takin nitin nun hman te tluangtlam taka kalpui harsa an ti hle ṭhin a ni.
Symptoms (lanchhuah dan) kan tih mai te hi a tlangpuiin, hun khirh (traumatic events) an tawh tirh aṭanga a thla thumna velah a langchhuak tlangpuia, a nasat dan leh a tlanglâwn dan erawh chu a tuartu a zirin a danglam thei hle. Inlaichinna (relationship) ah te, hnathawhna leh khawtlang nunah te nasa taka nun a tihbuai theih avangin ngaihthah chi a nilo.
A nasa zualte phei chuan, hlauh leh khurhna te, engkim hlauhthawnna te, mangchhia te, hmuh/hriat sualna mak pui pui (hallucination) te, hun chhunga tang (trap in time) ang te leh engmah tih ngam lohna te an nei ṭhin a ni.
Tawp Kharna
A tawpa hriat tur pawimawh tak pakhat chu, hun kal tawh a tawnchhiat hrehawm leh rapthlak tak tawng zawng zawng hian PTSD hi an neih phah kher lo a, chutihrualin, hun reilo tê, nei ve zuai anga awmna (temporary traumatic symptoms) neite erawh an awm bawk. Heng ang hi chu mahni inthunun leh invawn ṭhat hian a reh zawm ve mai ṭhin a ni. Chuti ni loa hun rei zawk leh harsatna lian zawk hmachhawn chinah erawh mithiam râwn vat tur a ni.
PTSD hi mihringah a lanchhuah dan a inanglo ang bawkin, a vei/neite hi mi nazawng ni loin hun kal tawha mahni emaw thisen zawmpui chhungte emaw mental health lama harsatna lo nei toh te, zu leh ruihhloin a tihbuai tawh te-ah hian a awm hma bik a ni.
Inven theih a ni em? A chhânna chu a zawng zawngah ven theih ni lo mahse a hluar leh uchuak tur erawh tam takah a ven theih a ni. Hriatchhuah hma a enkawl hma chuan thla reilo tê enkawl a reh mai thei a ni a, a nasat hnua enkawl chauh erawh chuan a dam/reh fel hun chhung hi kum khat emaw a aia rei hial te pawh a ngai ṭhin a ni.
PTSD hi doctor-te leh mithiam bik (mental health professional) te’n a bik a hman tur hmanrua leh a tih dan bik (methods and tests) hmangin, uluk takin enfiahna hrang hrang an kal pui a, chu mi hnuah chauh chuan PTSD a ni ngei a ni tih an nemnghet chauh ṭhin a ni. Amaherawh chu hetiang ang endikna (tests) hmachhawn tur chuan a tlangpuiin tawnchhiatna (traumatic events) aṭanga thla khat a liam hnuah kalpui/neihpui an ni chauh ṭhin a, hei hi a chhan chu false diagnose (enkawlna diklo) laka him zawk nan a ni.
A enkawlna tur hian damdawi bik hrang hrang a awm a, chutih rualin counseling te therapy te hian nasa takin a pui bawk a, hun dik thlap thlapa kal a, Psychotherapist te’n a session (inkawm) hunchhung an ruat sa chhim kim hi a pawimawh em em bawk a ni. Counseling bik hi a tuartu (patients) mai ni lo a chhungte leh chenpui te tan pawh a pawimawh hle a, a tuartu enkawl leh dawnsawn dan thiam te dawh thiam dan leh fuih dan te sawipui ṭhin an ni. Mal taka hmalam hun hmachhawn ai chuan puitu leh englai pawha vawn chhan tur mi an awm hian he harsatna hi hneh a awlsam bik a ni.